Nan kad ribrik Kreyòl nou ye a, n ap prezante san twòp literati de (2) tèm ki enpòtan anpil nan kreyòl ayisyen an epi ki ka pemèt kreyolofòn yo gen yon pi bon metriz nan sa ki gen pou wè ak ekri lang nan. De (2) tèm sa yo se : Kontraksyon ak Asimilasyon.

Ki sa kontraksyon ye ?

Kontraksyon oubyen "fòm kout" se yo fenomèn lengwistik ki wè yon mo pèdi yon moso kit se nan kòmansman l oubyen nan fen l men ki toujou kenbe menm sans li te genyen avan an.


Ki jan yo fè kontraksyon ?

Pou kontrakte yon mo, genyen yon prensip fondamantal ki dwe respekte: kite yon espas nan mitan mo ki kontrakte a ak mo ki vin anvan ak aprè a. Prensip sila a sitou enpòtan nan kontraksyon eleman gramè yo.

Ki pwoblèm sa poze lè prensip anlè a pa respekte ?

Nan ka eleman gramè yo, lè fòm kout la fè yon sèl ak mo ki vin anvan oubyen aprè a, mo sa otomatikman pèdi sans li. Si nou pran egzanp fraz sa a : Jan m renmen siksè, m p ap janm bouke fè jefò. Si nou kole "m" ki se fòm kout "mwen" ak "jan" l ap vin bay "janm" (youn nan pati nan kò moun) epi pèdi sans li.


Ki sa asimilasyon ye ?

Asimilasyon an bò kote pa l se tout lè gen yon fonèm (son) ki monte sou yon lòt fonèm epi chanje fason l pwononse. N ap raple fenomèn sa a egziste sèlman nan pale, kidonk nou pa fouti ekri : Jak, m gon pawòl pou m dou w.
Men pito : Jak, m gen yon pawòl pou m di w.

Si nou kite espas anvan ak aprè mo nou kontrakte yo epi evite ekri mo ki asimile, li se yon garanti n ap gen yon nivo andiplis nan ekri lang manman ak papa nou: kreyòl ayisyen.